آشنایی با لوله و اتصالات ساختمانی
مقصود از لوله کشی آب و فاضلاب به ویژه در شهرها تهیه و پخش صحیح و تمیز آب تصفیه شده برای شرب و مصارف دیگر بهداشتی و خارج کردن فاضلاب به وجود آمده از محیط مسکونی است. لوله کشی آب و فاضلاب اگر چه کاری عادی و پیش پا افتاده به چشم می آید اما زمانی که بر اساس اصول درستی شکل نگیرد علاوه بر اینکه از نظر اقتصادی ممکن است ضرر و آسیب به وجود بیاورد موجب گرفتاری و به وجود آمدن مشکلاتی میشود، به همین خاطر لازم است لوله کشی ساختمان را طبق نقشه اصولی و عملی انجام دهند. قوانینی برای تهیه طرح اولیه لوله کشی و محاسبات آن در ساختمان تدوین شده است که در کشورهای گوناگون این قوانین با یکدیگر اختلافاتی بسته به موقعیت جغرافیایی دارند. اما در نهایت تماما برای انجام صحیح لوله کشی به کار گرفته می شوند.
به کارگیری این قوانین مزایای فراوانی دارد:
صرفه جویی اقتصادی در کار تهیه مصالح اولیه کمتر و بازدهی بالاتر.
پیشگیری از اشتباه کاری و دوباره کاری هایی که در اثر تفاوت سلیقه اشخاص به وجود می آید.
استاندارد شدن همه لوازم لوله کشی و تاسیسات بهداشتی و ساخت لوازم آنها به شکل سری و تعداد بالا و قیمت کمتر، از نتایج هماهنگی قوانین ذکر شده می باشد.
بیشتر این آیین نامه های ملی لوله کشی جهت حفظ بهداشت و ایمنی محیط زندگی از راه نظارت حساب‌شده بر نصب و نگهداری سیستم های لوله کشی وضع می شوند.
جزئیات شبکه لوله کشی متنوع است ولی اصولی و با ایمنی بالا و بهداشتی میباشند. نتایج مناسب و مورد نیاز برای حفظ تندرستی مردم مشابه و مستقل از مکان زندگی است. اصول اساسی ملزم میدارد همه لوله کشی ها در ساختمانهای خصوصی و عمومی مورد استفاده انسان به صورتی اجرا شوند که حافظ سلامتی و بهزیستی و ایمنی ساکنان آنها و جامعه باشند.
لوله کشی آب و فاضلاب اهمیت فراوانی در ساختمان دارد و تفاوت لوله کشی آب از فاضلاب این است که آب به خاطر فشار شبکه آبرسانی در لوله ها حرکت می کند ولی فاضلاب بخاطر جاذبه و نیروی ثقل جریان میابد و نیز در لوله های فاضلاب سیفون و لوله های تهویه برای پیشگیری از ورود گازهای بدبو و خطرناک به وجود آمده از تخمیر مواد موجود در فاضلاب به وسیله باکتری های گوناگون به درون ساختمان تعبیه شده است. لوله های آب و فاضلاب به لوازم بهداشتی مربوط می شوند. انتخاب درست این لوازم در نمای داخلی ساختمان و ارزش اقتصادی آن بسیار تاثیرگذار است.
ابزار مهم و ضروری در لوله و اتصالات ساختمانی
در واقع لوله ها توسط اتصالات در اندازه های گوناگون به هم وصل می شوند تا طول مورد نیاز حاصل شود. همچنین اتصالات پیوستگی و تغییر جهت مسیر لوله کشی را تامین کند. پیوستگی و امتداد خط لوله با استفاده از بوشن ها مغزی ها و تبدیل ها میسر می شود. جهت تغییر مسیر خط لوله ها از سه راه، چهار راه و زانو استفاده میشود.
- کلاهک: جهت بستن دهانه لوله درپوش برای کور کردن دهان اتصالات و تبدیل ها جهت تبدیل قطر دهانه لوله و اتصالات به کار می روند.
- مهره ماسوره: مهره ماسوره اتصالاتی را به وجود می آورند که به آسانی باز می شوند. مهره ماسوره های رزوه ای سه پارچه اند ، دو بخش از آنها که به دو سر لوله ها پیچ شده و بخش سوم در حالی که با رزوه بخش اول درگیر است و بر روی بخش دوم نیز می لغزد این دو تکه را به یکدیگر وصل می کند.
- دبی آب: دبی آب در سیستم لوله کشی را توسط شیر فلکه ها طبق نوع جنس قطر و فشار کار دسته‌بندی میشوند تنظیم میکنند.
- لوله مغزی: لوله مغزی، قطعه لوله های با طول کمتر از ۳۰ سانتیمتر که دو انتهای آن رزوه شده باشد لوله های بزرگتر از ۳۰ سانتی متر تکه لوله به حساب می آیند.
- سه راه ها: سه راه ها، اصلی ترین و پرکاربردترین اتصالات در انشعاب لوله ها می باشند. سه راه ها مانند زانو در اندازه ها و انواع مختلف ساخته می شوند. از آنها برای انشعاب های ۹۰ درجه استفاده میشود. و همواره انشعاب های آن با زاویه قائم است. چنانچه هر سه خروجی سه راه هم اندازه باشند نوع آن طبق قطر لوله مشخص می شوند. همانند سه راه یک دوم اینچ . اگر اندازه قطر انشعاب با قطر لوله اصلی متفاوت باشد اول اندازه قطر اصلی را می‌نویسند و بعد انشعاب .
هنگامی که قطر هر سه خروجی متفاوت باشد اندازه هر سه خروجی را باید نوشت و قطر لوله اصلی را باید اول آورد.
- چهار راه ها: چهارراه همانند سه راه است با این تفاوت که خروجی دیگر مقابل انشعاب داشته باشد. محورهای چهارراه در صفحه ای مشترک واقع بر یکدیگر عمود هستند. چهارراه نیز همانند سه راه در اندازه های گوناگون تولید می شود.
- درپوش: درپوش ها جهت بستن انتهای لوله بوشن دار یا اتصالی که دارای رزوه مادگی باشد به کار می روند. درپوش ها از جنس چدن، آهن چکش خوار و برنج هستند. برای اندازه های کوچک از در پوش سرچهارگوش برجسته یا مغزی و برای اندازه های بزرگ از درپوش سر شش گوش استفاده می گردد.
- بوشن: بوشن غالبا سر هر شاخه لوله یک عدد بوش نیز می بندند. بوشن ها عموما رزوه راستگرد دارند اما نوع چپگرد را هم مطابق سفارش می سازند.
اصول و قواعد لوله کشی ساختمان
- برای ساختمانهای مسکونی و اداری لازم است آب خالص سالم و گوارا با اتصالاتی عاری از خطر جریان معکوس یا پس مکش باشد.
- در ساختمانهایی که سرویس ها و لوازم بهداشتی دارند آب باید به میزان و با فشار کافی تامین شود تا این لوازم همواره به طور مطلوب کار نمایند.
- آبگرمکن و سایر دستگاه‌های گرمایشی و ذخیره‌سازی آب لازم است به شکلی طراحی و نصب شوند که از هرگونه انفجار ناشی از بالا رفتن بیش از حد دمای آب در امان باشند.
- در جایی که امکان دسترسی به شبکه فاضلاب بهداشتی شهری فراهم باشد فاضلاب ساختمان های مسکونی را باید به آن وصل کرد.
- وسایل بهداشتی لوله کشی باید از موادی تولید شوند که پایدار و مقاوم دربرابر خوردگی با سطوح غیر جاذب و عاری از جرم گرفتگی پنهان باشند. فضاهایی که درآنها سرویس های بهداشتی قرار دارند باید دارای تهویه و روشنایی کافی باشند.
- پیشنهاد میشود که واحدهای مسکونی که در نزدیکی خطوط فاضلاب بهداشتی قرار دارند و یا دارای شبکه فاضلاب خصوصی هستند برای رعایت بهداشت عمومی و فردی حداقل دارای یک دستشویی،حمام، سینک ظرفشویی آشپزخانه باشند. دیگر ساختمان های مسکونی که به شبکه فاضلاب عمومی ویا خصوصی متصل شوند باید حداقل یک توالت و یک دستشویی داشته باشد.
- شرایط طراحی و نصب سیستم های فاضلاب بهداشتی باید به شکلی باشد که بتوانند هرز آب و فاضلاب مربوطه را از هر یک از وسایل بهداشتی بدون ایجاد هرگونه آلودگی،گرفتگی مسیر و باقی گذراندن پسماندهای جامد در داخل لوله فاضلاب به محل های معین شده انتقال دهند. دریچه های بازدید باید به تعداد کافی در سیستم لوله کشی پیش بینی شوند. تا امکان تمیز کردن لوله ها به هنگام گرفتگی ایجاد شود.
- سیستم های لوله کشی باید در شرایط بهداشتی نگهداری شوند و در مسیر انشعاب های مستقیم و غیر مستقیم به شبکه فاضلاب از سیفون با آب بند استفاده شود. با انتخاب فاصله کافی میان وسایل بهداشتی میتوان شرایط مطلوبی جهت تعمیرات آنها فراهم کرد.
- ساخت و نصب لوله های فاضلاب لازم است با استفاده از مواد مقاوم و نشت ناپذیر در مقابل آب و بخارات مضر حاصل از هوای فاضلاب باشند.
- سیستم های لوله و اتصالات ساختمانی لازم است به صورتی طراحی و اجرا و تنظیم شوند که بتوانند آب را به مقدار کافی تامین کنند در زمان استفاده عادی از سیستم های بازسازی شده باید از نظر نشت و مشخص شدن هرگونه ایراد و نقص تست شود.
- در طراحی لازم است همه ملاحظات از نظر حفظ مقاومت عناصر ساختمانی رعایت شود. انتهای لوله ونت که روی بام ادامه پیدا می کند لازم است از برگشت هوای آلوده به ساختمان و عدم انتقال هوا از روی لبه بیرون پیشگیری کند.
- ملاحظات لازم برای حفاظت در مقابل آلودگی های به وجود آمده از جریان معکوس فاضلاب موادغذایی پسماندهای مواد گندزدا و سایر مواد مشابه منظور شود. موادی که موجب گرفتگی لوله ها و اتصالات میشوند و یا در ترکیب با مواد فاضلابی گازهای قابل اشتعال تولید میکنند مجاز نیستند به شبکه فاضلاب ساختمانی راه یابند .
- فاضل ها یا هرزآب های دیگر سیستم لوله و اتصالات ساختمانی نباید در لایه های سطحی خاک و یا آبهای سطحی تخلیه شوند مگر آنکه از پیش با روش مناسبی تصفیه شده باشند.
انواع لوله کشی ساختمان
لوله ها از نظر مواد سازنده به ۷ دسته تقسیم می شوند:
- لوله شبکه آبرسانی: این لوله ها می توانند از جنس آزبست، چدن، مس پلاستیک، آهن گالوانیزه و یا فولاد باشند.
- لوله های شبکه توزیع آب: این لوله ها از جنس مس پلاستیک و یا فولاد گالوانیزه هستند.
- لوله فاضلاب ونت بالای زمین: این لوله‌ها می‌توانند از جنس چدن، مس سخت یا نرم فولاد گالوانیزه و یا پلاستیک باشد.
- لوله ها و فاضلاب ونت دفن شده در زمین: این لوله نیز می تواند از جنس چدن، لوله های مسی سخت و نرم، فولاد گالوانیزه و یا پلاستیک باشد.
- لوله فاضلاب ساختمان
- لوله باران ساختمان: جنس لوله های باران و فاضلاب می توانند از آزبست، چدن، مس سخت یا نرم ،بتن پلاستیک و یا سفال لعابدار باشند.
- لوله تخلیه دفن شده: جنس این لوله می‌تواند از جنس آزبست، چدن، پلاستیک، لاستیک استایرن و یا سفال لعاب دار باشد.
انواع خوردگی لبه
- خوردگی متمرکز پیلی
- خوردگی روی زدایی
- خوردگی گرافیتی
- خوردگی سریع تنشی
- خوردگی الکتروشیمیایی
- خوردگی حفره ای و موضعی
